Typy osobowości i ich wpływ na zachowania i oczekiwania pacjentów gabinetów medycyny estetycznej.

Brak komentarzy

typy osobowoście medycyna estetyczna

Streszczenie

Praca porusza temat wpływu osobowości oraz jej zaburzeń na zachowanie i rodzaj zabiegów wykonywanych przez pacjentów w gabinetach medycyny estetycznej. Przedstawiono tu charakterystyczne zachowania i możliwe do przewidzenia reakcje określonych grup pacjentów, zdeterminowane przez cechy ich osobowości. Przedstawiono również sytuacje patologicznych reakcji wynikających z zaburzeń osobowości. W końcowej części pracy opisano dwa przypadki kliniczne pacjentów na podstawie własnej praktyki autora.

Słowa kluczowe: osobowość, zaburzenia osobowości, medycyna estetyczna.

Wstęp

Osobowość jest cechą indywidualną, kształtowaną w wyniku oddziaływań środowiskowych, charakteryzującą zachowania i reakcje danej osoby w konkretnych sytuacjach życiowych.

Zaburzenia osobowości stwierdza się u osób, u których wzorzec przekracza granice obserwowane w większej grupie populacyjnej, a indywidualne i utrwalone cechy utrudniają lub uniemożliwiają przystosowanie się do codziennych sytuacji, co w konsekwencji może prowadzić do frustracji i złego samopoczucia. Diagnostyka zaburzeń osobowości dokonywana jest w oparciu o obowiązującą w Polsce Międzynarodową Statystyczną Klasyfikację Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10). W USA obowiązuje klasyfikacja Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM).

Podstawę definicji wzoru osobowości stanowi sześć sfer życia: sfera ja, związków, emocji, pracy, samokontroli oraz postrzegania rzeczywistości.
Sfera ja określa naszą samoocenę, poczucie tożsamości, stwarza obraz samego siebie, odpowiada na pytanie: Co myślisz o sobie?
Sfera związków decyduje o tym, jak ważni są dla nas inni ludzie, w jaki sposób układamy sobie relacje z nimi.
Sfera emocji obejmuje nastroje, stany emocjonalne oraz poziom intensywności uczuć.
Sfera pracy wyznacza styl działania osobowości, podejmowania decyzji, reakcję na krytykę, współpracę z innymi, przyjmowania odpowiedzialności, przestrzegania zasad.
Sfera samokontroli determinuje spontaniczność i impulsywność działania, umiejętność czekania na satysfakcje, zdolność planowania, samodyscyplinę.
Sfera rzeczywistości kształtuje sposób, w jaki przyjmujemy obraz świata – filozoficzny, polityczny, naukowy.

Grupa osób korzystających z zabiegów medycyny estetycznej stale rośnie. W ostatnim dziesięcioleciu, w  Polsce, odnotowano gwałtowny wzrost liczby osób korzystających z tego typu zabiegów, a co za tym idzie dynamiczny rozwój tej gałęzi medycyny. Przyczyny takiego stanu rzeczy mogą być wielorakie. Z jednej strony należy uwzględnić kreowany przez media wizerunek „człowieka sukcesu” – młodego, uśmiechniętego, szczęśliwego, w opozycji, do którego stawiany jest „człowiek minionej epoki” – stary, smutny, zaniedbany….

Kolejną przyczyną może być zwiększenie dostępności oraz zmniejszenie kosztów tego typu zabiegów medycznych. Ponadto pacjenci często kojarzą zabiegi medycyny estetycznej z zabiegami chirurgii plastycznej, a ta z kolei jest synonimem luksusu i przejęciem zachodnich wzorców dążenia do piękna i zachowania fizycznej atrakcyjności.

Cel pracy

Celem pracy jest krótka charakterystyka typów osobowości i ich zaburzeń u pacjentów korzystających z usług gabinetów medycyny estetycznej. W końcowej części pracy przedstawiono przypadki pacjentów korzystających z zabiegów medycyny estetycznej na podstawie doświadczeń własnych autora.

Medycyna estetyczna

Medycyna estetyczna oferuje obecnie bezinwazyjne lub małoinwazyjne procedury zabiegowe, które można wykonać u większości pacjentów, ponieważ nie wiążą się one z wieloma przeciwwskazaniami, czas wykonania zabiegu nie przekracza zazwyczaj godziny, po zabiegu pacjent może powrócić praktycznie natychmiast do swojej codziennej aktywności, koszt zabiegu zamyka się w przedziale od kilkuset do kilku tysięcy złotych, a efekty utrzymują się od kilku miesięcy do kilku lat. Zabieg medycyny  estetycznej nie wiąże się z koniecznością wykonywania specjalistycznych badań poprzedzających procedurę zabiegową ( w odróżnieniu od zabiegów chirurgii plastycznej) oraz nie wymaga udziału anestezjologa. Przewagą podkreślaną przez pacjentów jest również niepermanentność efektu, który wraz z upływem czasu można poddawać kolejnym korektom, aby uzyskać bardziej naturalny efekt końcowy.

W zakresie medycyny estetycznej można wyróżnić kilka podstawowych i najczęściej wykonywanych grup zabiegów.

Najczęściej wykonywanym i najpopularniejszym zabiegiem jest podanie toksyny botulinowej (BOTOX, VISTABEL, AZALLURE) w celu zniesienia przewodnictwa nerwowo-mięśniowego w zakresie mięśni mimicznych twarzy, co prowadzi do zmniejszenia zmarszczek i wygładzenia skóry. Toksynę botulinową stosuje się również w celu redukcji nadpotliwości (hyperhydrosis). Zabieg trwa zazwyczaj kilkanaście minut, a efekty utrzymują się od 3 do 6 miesięcy.

Kolejną grupę zabiegów stanowią tzw. wypełniacze – czyli substancje podawane podskórnie w celu zwiększenia objętości i korekcji głębokich lub średniogłębokich bruzd i zmarszczek. Wypełniacze można również podawać w celu zwiększenia objętości ust lub w celu wykonania tzw. niechirurgicznego liftingu twarzy. Wypełniacze to najczęściej preparaty kwasu hialuronowego o różnej gęstości (Juvederm Ultra, Restylane, PerfectHa, Teosyal, Princess, X-HA, itd.),  hydroksyapatytu wapnia (Radiesse) lub kwasu polimlekowego (Sculptra). Zabieg trwa od kilkunastu do kilkudziesięciu minut, a efekty utrzymują się do 2 lat.

W zakresie medycyny estetycznej wykonuje się również zabiegi mezoterapii, czyli podskórnego podania różnorakich substancji aktywnych w celu pobudzenia metabolizmu skóry i zwiększenia produkcji endogennego kolagenu i elastyny. Mezoterapię można również wykonywać w celu odbudowania struktury i zwiększenia wzrostu włosów, czy jako zabieg przeciwdziałający cellulitowi. Zabiegi miezoterapii trwają zazwyczaj kilkanaście minut, a do uzyskania pełnego efektu pacjent powinien wykonywać je w serii – najczęściej 4-5 zabiegów w odstępach 2-3 tygodnie.

Kolejną grupę stanowią zabiegi związane z likwidowaniem miejscowych depozytów tkanki tłuszczowej. Są to zabiegi intralipoterapii, lipolizy chemicznej lub laserowej.

Peelingi medyczne to procedury polegające na złuszczeniu powierzchownej warstwy naskórka i pobudzeniu metabolizmu skóry właściwej. Możemy wyróżnić peelingi powierzchowne, średniogłębokie i głębokie, w zależności od stopnia penetracji substancji aktywnej w głąb skóry.

Odrębną, bardzo szeroką, grupę zabiegów stanowią procedury z wykorzystaniem laserów czy innych źródeł energii (np IPL, RF) w celu redukcji zmarszczek, przebarwień, nadmiernego owłosienia, powierzchownej dermabrazji, kształtowania sylwetki, itd.

Dzięki tak szerokiemu zakresowi oferowanych zabiegów medycyna estetyczna trafia do coraz szerszego grona odbiorców. Cechą charakterystyczną obserwowaną u większości pacjentów korzystających z zabiegów jest chęć wykonywania kolejnych zabiegów i powtarzanie już wykonanych procedur. W krańcowych przypadkach takie postawy wyczerpują definicje uzależnienia i mogą wymagać wdrożenia postępowania terapeutycznego, ponieważ pacjenci potrafią całkowicie podporządkować swoją aktywność życiową w celu dążenia do osiągnięcia upragnionego, często nierealnego wizerunku własnej osoby.

Ponieważ większość pacjentów korzystających z gabinetów medycyny estetycznej mieści się w szeroko pojętej normie, dlatego ścisłe zastosowanie klasyfikacji ICD-10 czy DSM IV nie znalazło by zastosowania w niniejszym opracowaniu. W dalszej części pracy posłużę się wyodrębnionymi przez  J. Oldhama i L. Morrisa, w swojej pracy „Twój psychologiczny autoportret. Dlaczego czujesz, kochasz, myślisz, działasz właśnie tak?”,  typami osobowości: Sumienny, Pewny Siebie, Oddany, Dramatyczny, Wygodny, Awanturniczy, Zmienny Emocjonalnie, Poważny, Czujny, Wrażliwy, Nie-zwyczajny, Samotniczy, Ofiarny oraz Władczy. Ze względu na rozległość tematu  w dalszej części pracy omówię osiem najczęściej spotykanych wśród pacjentów medycyny estetycznej typów osobowości.

Typ Osobowości Dramatycznej

Ludzie reprezentujący ten typ osobowości cechują się nadmiernym przeżywaniem emocji. Często otaczają się ludźmi, łatwo nawiązują kontakty z innymi dzięki swojemu urokowi, uśmiechowi i fantazji. Emocjonalność, barwność, potrzeba przyciągania uwagi, dbałość o wygląd zewnętrzny, urok seksualny, łatwość zaangażowania się i entuzjazm to cechy charakterystyczne dla tego typu osobowości. Egzystencja osoby o typie osobowości dramatycznej jest zdominowana przez sferę emocji i związków. Otaczający świat i rzeczywistość postrzegają przez pryzmat własnych emocji i odczuć. Najbardziej nawet prozaiczna sytuacja potrafi być preludium do iście teatralnego przedstawienia, w którym osoba odgrywać będzie główną rolę. Opowieści bywają często przekoloryzowane i przedstawione w takim świetle, aby ich bohater był postrzegany przez otoczenie w jak najlepszym świetle. Intrygi i plotki są bardziej interesujące niż rzeczywistość i fakty. Szczegóły dnia codziennego nie przykuwają ich uwagi, a częsta niefrasobliwość może powodować przykre konsekwencje (np odsetki od niezapłaconych rachunków itp.). Są to osoby często niecierpliwe, impulsywne, przejawiające niechęć do planowanego działania. Bardzo emocjonalnie reagują na wydarzenia z zewnątrz, swoje uczucia wyrażają w gwałtowny i przerysowany wręcz teatralny sposób. W ciągu dnia ich nastrój może wielokrotnie ulegać zmianie – od zadowolenia i radości do frustracji, smutku lub furii. Osoby te często się obrażają, ale równie łatwo wybaczają, nie potrafią skrywać do kogoś urazy przez dłuższy czas. Ich podstawową potrzebą jest zainteresowanie ze strony otoczenia, pochwały, komplementy i stałe bycie w centrum.

W czasie wizyty w gabinecie medycyny estetycznej potrzebują przede wszystkim uwagi i „specjalnego” w ich mniemaniu traktowania ze strony lekarza. Powodem pierwszej wizyty może być chęć poprawienia własnego wizerunku i podniesienie własnej atrakcyjności lub presja społeczna ( bo wszystkie koleżanki to robią) i wizerunek kreowany przez media.

W swoim kontakcie z lekarzem dążą do nawiązania relacji emocjonalnej, w której odgrywają rolę „wyjątkowej pacjentki”. Oczekują propozycji specjalnych i stworzonych wyłącznie dla niej procedur zabiegowych. Nie interesują ich działania uboczne czy możliwe powikłania po zabiegu. Gwarancją sukcesu jest zapewnienie lekarza obdarzonego zaufaniem, że wszystko po zabiegu będzie w porządku. Często dostrzegają więcej korzystnych następstw przeprowadzonego zabiegu niż widzi sam lekarz. Przejawiają skłonność do idealizowania swojego wizerunku i często popadają w spiralę wykonywania coraz większej liczby kolejnych zabiegów, aby stale podnosić swoją atrakcyjność. Ze względu na opisane powyżej cechy osobowości pacjentka ma raczej problemy z prawidłowym przestrzeganiem zaleceń pozabiegowych, dlatego należy  jej o tym systematycznie przypominać. Receptą na utrzymanie satysfakcji pacjenta o tym typie osobowości jest przekonanie jej o atrakcyjności i wyjątkowe traktowanie.

Skrajne nasilenie cech opisanych powyżej może prowadzić do wystąpienia Histrionicznych zaburzeń osobowości.  Osoba prezentująca objawy tego zaburzenia całym swoim zachowaniem próbuje skupić na sobie uwagę całego świata. Bywają kokieteryjne, zalotne i teatralne. Potrafią posunąć się nawet do prowokacji seksualnej, aby skupić uwagę na swojej osobie. Wszelkie ich działania sprowadzają się do tego, aby grać główną rolę na scenie życia – brylują, dramatyzują, zatracają się w swojej grze i tracą poczucie realności otaczającego świata. Ich zachowanie skupia uwagę otoczenia, często są przesadnie, nieadekwatnie ubrane w stosunku do okoliczności, makijaż bywa nadwyraz ostry, a dodatki do stroju dziwaczne i ekscentryczne. Taki sposób bycia sprawia, że we własnych oczach czują się wyjątkowe i nie mają wglądu w dziwaczność swojego zachowania. W kontakcie werbalnym raczej nie są uważnym słuchaczem, koncentrują się na bodźcach niewerbalnych docierających do nich ze strony odbiorcy. W przesadny sposób podkreślają swoje znajomości i zażyłe stosunki z osobami znanymi, wpływowymi, sławnymi, co niekoniecznie musi mieć pokrycie w rzeczywistości. W pierwszym kontakcie osoby te mogą wydać się atrakcyjne i pełne wdzięku, ale z biegiem czasu i kolejnych wizyt mogą stać się męczące, a ich oczekiwania stają się coraz bardziej nierealne i trudne do spełnienia.

U podłoża tych zaburzeń leży dominujące poczucie bezradności i brak akceptacji własnej osoby. To poczucie bezradności i braku przygotowania do życia skłania je do poszukiwania ciągłej pomocy u innych, angażowanie czasu i uwagi otoczenia w celu osiągnięcia jak największej uwagi i zainteresowania własną osobą. Funkcjonowanie poznawcze charakteryzuje się upraszczaniem i nadmierną generalizacją.

Typ osobowości awanturniczej.

Według J. Oldhama i L. Morrisa osoby reprezentujące ten typ osobowości to nonkonformiści – posiadają swój własny kodeks wartości, preferują ryzykowne zachowania, adrenalina jest dla nich jak narkotyk, im więcej ryzyka tym zabawniej i lepiej. Motto życiowe „do odważnych świat należy”. To osoby o tym właśnie typie osobowości przełamują utarte schematy, przekraczają granice, dokonują ekstremalnych wyczynów, uprawiają ryzykowne sporty, niczego nie żałują.

Ich życie zdominowane jest przez dwie sfery: sferę ja i sferę samokontroli. Nastawieni są głównie na działanie, podejmowanie ryzyka, bez zważania na jego konsekwencje, są ekstrawertykami. To, co w pełni zaspakaja potrzeb innych ludzi, jest dla awanturników zbędną stratą czasu, kochają ryzyko i gonią za nim przez większą część życia. Są zdolni do złamania ogólnych norm społecznych lub prawnych w celu osiągnięcia wytyczonego celu. Nie potrzebują akceptacji otoczenia, sami wytyczają sobie obowiązujące normy i równie łatwo je naginają lub łamią, jeśli warunki otoczenia się zmienią.

W gabinecie medycyny estetycznej pacjent o takim typie osobowości pojawi się wyłącznie z własnej woli. Jego decyzja nie będzie podyktowana jakimkolwiek czynnikiem zewnętrznym (reklama, czy presja otoczenia). Będzie oczekiwał wykonania konkretnego, najczęściej wymyślonego przez siebie zabiegu. Może on być bardzo skomplikowany lub wiązać się z dużym ryzykiem. Może to również być zastosowanie preparatu, ale w niezarejestrowanym wskazaniu – np zastosowanie toksyny botulinowej w celu powiększenia konturu ust, itp.  Po zabiegu nie będzie nikomu opowiadać o swoich doświadczeniach, raczej nie poleci też gabinetu swoim znajomym. To, co robi, robi wyłącznie dla siebie i nie oczekuje aprobaty otoczenia. Osoby te najczęściej żyją chwilą, nie potrafią planować swoich działań i konsekwentnie ich realizować. Przychodząc po raz pierwszy do gabinetu natychmiast oczekują wykonania zabiegu. Nie „tracą” czasu na zastanowienie się nad tym, co usłyszą od lekarza, nie bardzo też są tym zainteresowane. Często też starają się wywrzeć na lekarzu presję czasową, aby nie tracić go na rozmowy poprzedzające zabieg, tylko natychmiast chcą przejść do sedna sprawy. Nie bardzo też przywiązują wagę do wydatków związanych z zabiegiem, jest to dla nich sprawa mniejszej wagi. Najważniejsze jest dla niech zaspokojenie swojego pragnienia w danym momencie. Osobę o tym typie osobowości można już poznać na pierwszej wizycie. Jeśli telefonicznie umawia się na wizytę najczęściej jest już zdecydowany na konkretny zabieg. Często działa pod wpływem impulsu, dlatego nieraz potrafi zadzwonić o nieprzyzwoitej porze, aby umówić się na zabieg w dniu następnym. Często zdarza się, że przychodzi do gabinetu bez umówienia czasu i stara się zaspokoić swoje oczekiwania „między pacjentami” umówionymi wcześniej. Nie liczy się z czasem lekarza, ani innych pacjentów. Jest nastawiony na działanie i tylko to jest ważne w danym momencie. Do gabinetu przychodzi często po dodatkową dawkę adrenaliny, więc im bardziej ryzykowny zabieg, tym lepiej. Rozmowy z osobą o tym typie osobowości są raczej mało owocne. Z prawdopodobieństwem bliskim pewności można stwierdzić, że nie będzie się on stosował do zaleceń po zabiegu. Jeśli pojawią się jakiekolwiek powikłania, lub jeśli uzna, że efekt zabiegu nie jest zadowalający ( co może wynikać np z warunków anatomicznych) całą winą obarczy lekarza, pomimo niestosowania się do zaleceń pozabiegowych. Ten typ osobowości ma często problemy z kontrolowaniem swoich impulsywnych zachowań i pomysłów. Musimy się więc liczyć, że awantura w poczekalni, w obecności innych pacjentów, czy personelu gabinetu nie należy do rzadkości. Ze względu na cechy osobowości, powinniśmy się również liczyć, że niektóre pomysły Awanturnika mogą być całkowicie nierealne i przekraczać możliwości, jakie daje medycyna estetyczna. W tym przypadku należy wykazać pełną dyplomację i umiejętnie nakierować myślenie pacjenta w celu urealnienia jego oczekiwań. Dzięki temu unikniemy późniejszych awantur i roszczeń ze strony takiej osoby.

Skrajne nasilenie cech tego typu osobowości znajdzie odzwierciedlenie w Antyspołecznych zaburzeniach osobowości lub według starszej nomenklatury psychopatii lub socjopatii. Osoby reprezentujące tego typu zaburzenia mają często konflikty z prawem. Mają skłonności do wyzyskiwania i oszukiwania innych osób w celu osiągnięcia zamierzonych korzyści. Ich kręgosłup moralny jest bardzo wiotki, często tak manipulują faktami i zmieniają poglądy, aby oczernić innych ludzi, a samemu przedstawić się w jak najlepszym świetle. W dążeniu do celu nie cofną się przed niczym. Nie obcy im jest szantaż czy zastraszanie, aby tylko postawić na swoim. Przychodząc do gabinetu z góry mogą zaplanować takie postępowanie, które ma na celu oszukanie lekarza, lub oczekiwanie odszkodowania za rzekomo źle wykonane zabiegi. Nie liczą się z konsekwencjami swojego postępowania, a już w szczególności z dobrem innych osób. Wszystko i wszyscy są tylko narzędziami w drodze do osiągnięcia upragnionego celu.

Jest to grupa pacjentów, która sprawia największe problemy i to bez względu na obiektywny wynik przeprowadzonych zabiegów.

Typ osobowości Pewnej Siebie.

J. Oldham i L. Morris wyróżniają dziewięć cech głównych charakteryzujących osoby o tym typie osobowości. Są to: poczucie ważności, wysokie mniemanie o sobie, ambicja, potrzeba współzawodnictwa, pozycja społeczna, samoświadomość, poczucie godności, postawa wielkościowa oraz talenty polityczne. Sferą dominującą jest sfera ja, pozostałe sfery są jej ściśle podporządkowane.

Ludzie o tym typie osobowości wybijają się z tłumu, przykuwają uwagę swoim wyglądem i zachowaniem, często stwarzają dystans, aby podkreślić swoją wyjątkową pozycję. Mają wysokie mniemanie o sobie oraz przesadny szacunek do samego siebie. Kochają siebie i często nikogo więcej. Ich działania są głównie podporządkowane w stałym utwierdzaniu się w swojej pozycji w otaczającym świecie, a ich priorytety w życiu to władza, pozycja i image. Nie dopuszczają do siebie jakiejkolwiek, nawet konstruktywnej krytyki. Takie opinie na ich temat powodują frustrację i złość oraz bardzo często natychmiastowe wyparcie, a ich autor postrzegany jest często jako bezpośredni rywal, którego bardzo często niszczą lub dyskredytują w oczach otoczenia. Są skłonne do rozpamiętywania takich wydarzeń, a skrywana uraza może ujawnić się w najmniej spodziewanym momencie. Zdolność do samokontroli ułatwia im planowanie zemsty i często za wyrządzone w ich mniemaniu krzywdy odpłacają w dwójnasób. W niesprzyjających sytuacjach życiowych często oczekują pomocy od bliskich, ale gdy wyjdą już z tarapatów odizolowują od siebie osoby, które widziały je w chwilach słabości. Otoczenie nie może zrozumieć takiego zachowania, a osoba o tym typie osobowości postrzega po prostu zagrożenie płynące ze strony osób pomagających jej w chwilach słabości, które mogą – opowiadając o tym innym- popsuć ich wizerunek.

W gabinecie medycyny estetycznej osoby o tym typie osobowości zjawiają się stosunkowo często. Nie liczmy jednak na reklamę z ich strony, ponieważ wszelkie zabiegi upiększające pozostaną raczej w tajemnicy, a za ich doskonały wygląd odpowiedzialne będą „dobre geny” lub najnowszy (i najdroższy) krem. W kontakcie z lekarzem zachowują się pewnie, wiedzą, czego chcą i jakich efektów się spodziewają. Nie liczą się zbytnio ze zdaniem lekarza, który powinien w ich mniemaniu ślepo wykonywać ich polecenia. Są bardzo łase na pochwały. Pytając o swój wygląd czy też potrzebę wykonania jakichkolwiek zabiegów liczą jedynie na komplementy, a nie na realną ocenę sytuacji. Słysząc o konieczności wykonania innych, niż sobie założyły zabiegów, raczej pójdą do innego gabinetu gdzie będą liczyły na pochlebstwa i pochwały niż realnie spojrzą na swój wygląd. A lekarza, który odważył się zauważyć jakieś, niewidziane przez nie niedoskonałości, będą uważały za hochsztaplera, który próbował wyciągnąć od nich pieniądze.

Jest to typ pacjenta bardzo wymagającego, który oczekuje wyjątkowej pozycji i wyjątkowego traktowania. Otoczenie zostało stworzone, aby zaspakajać jej zachcianki i wielbić ją choćby za to, że jest.

Skrajne nasilenie takich cech osobowości może się objawiać w Narcystycznych zaburzeniach osobowości. Osoby te prezentują większe nasilenie zachowań opisanych powyżej. Ponadto często bywają aroganckie,  samolubnie nastawione do świata,   są pozbawione empatii. W zachowaniu przejawiają cechy snobistyczne. Otaczają się ludźmi, wśród których budzą podziw i którzy będą oddawać im hołd.

Typ osobowości zmiennej emocjonalnie.

J. Oldham i L. Morris wymieniają następujące cechy charakteryzujące ten typ osobowości: namiętność, zaangażowanie, skłonność do okazywania własnych emocji, wrażliwość uczuciowa, brak hamulców, spontaniczność. W niesprzyjających warunkach czy sytuacjach są skłonni do dystansowania się od nich. Ich życie jest głównie zdominowane przez sferę związków, emocji i samokontroli.

Ludzie prezentujący ten typ osobowości z całą pasją rzucają się w wir życia, które przesycone jest intensywnością doznań i uczuć. Są pełni inicjatywy i nowych pomysłów. Równie łatwo zapalają się do czegoś i bez wyraźnego zewnętrznego bodźca gasną, co często jest niezrozumiałe przez otoczenie. Szczególny nacisk kładą na swoje relacje z innymi ludźmi, potrafią je pielęgnować i o nie zabiegać, zwłaszcza, gdy wiąże się to dla nich z jakimiś korzyściami. Osoba, która jest w kręgu ich zainteresowań często może czuć się wręcz osaczona, musi opowiadać szczegółowo o swoich planach, przemyśleniach, odczuciach. Jest wręcz stawiana na piedestale, podziwiana, chwalona. Osoby zmienne emocjonalnie ofiarowują całego siebie, ale w zamian oczekują tego samego. Ich wybraniec musi być na wyłączność. Często też miewają zmienne nastroje, od uwielbienia do nienawiści. Bywają kapryśne i często nie do zniesienia. Mają wypatrzone postrzeganie własnej osoby, w którym dominuje przeważające poczucie opuszczenia i własnej krzywdy.

Aby otrzymać więcej zainteresowania i empatii ze strony otoczenia potrafią posunąć się do manipulacji, czy wzbudzenia poczucia winy. Są bardzo zaborcze i wymagające. Na otaczający świat reagują na poziomie emocji, ich nastroje w jednej chwili mogą przechodzić ze śmiechu w płacz. Ich impulsywność sięga czasem poziomu lekkomyślności. Zwykłe ludzkie niedociągnięcia okazują się dla nich katastrofą, a spokojne życie nudą.

W relacjach lekarz – pacjent, osobę o tym typie osobowości charakteryzuje niestały obraz własnej osoby. Jest to trudna i wymagająca grupa pacjentów, należy poświęcić im dużo uwagi i zainteresowania. Nie ma sprecyzowanego pomysłu na zabieg, który chce wykonać. Prosi lekarza o radę i pomoc przy wybranym zabiegu, z którego pomimo dobrego efektu terapeutycznego, często są niezadowolone.  Stara się nawiązać z lekarzem więź na poziomie emocjonalnym i jeśli się to uda, będzie wychwalać lekarza pod niebiosa, bez względu na obiektywny wynik zabiegu. Jeśli jednak osoba zmienna emocjonalnie uzna, że lekarz nie interesuje się nią w wystarczający sposób, może zdyskredytować go w oczach otoczenia również bez obiektywnych przesłanek wynikających z wykonanych zabiegów.

Skrajne nasilenie opisanych powyżej cech może prowadzić do wystąpienia Zaburzeń osobowości z pogranicza (borderline). Ich życie przesycone jest wieloma związkami, rozstaniami i powrotami oraz ciągłą huśtawką emocjonalną. Mają duże pokłady negatywnych emocji, które okazują otoczeniu bez zahamowań i bez liczenia się z konsekwencjami własnego zachowania. Rozpaczliwie bronią się przed opuszczeniem, posuwając się nawet do gróźb, czy prób samobójczych. Wykazują skłonność do samookaleczeń, często kolczykują lub tatuują swoje ciało. Poddają się też zabiegom powodującym deformacje ciała.

W gabinecie medycyny estetycznej pojawienie się takiego pacjenta prawie zawsze będzie wiązało się z nieprzyjemnościami, ponieważ prędzej czy później zaprezentują oni pełen wachlarz swoich zachowań.

Typ osobowości sumiennej.

Według J. Oldhama i L. Morrisa osoba o tym typie osobowości jest oddana pracy, zawsze wie, co powinna zrobić i robi to tak, jak trzeba zrobić. Są lojalni we wszystkich właściwie sferach życia, a ich dominującą sferą osobowości jest sfera pracy. Cechują się perfekcjonalizmem, uporem, uwielbiają porządek i przywiązują olbrzymią wagę do szczegółów. Są ostrożne i przywiązane do tradycji. Ich zasady moralne wywierają ogromny wpływ na ich działanie, potrafią zaciekle walczyć, aby postawić na swoim, działając zgodnie z własnym systemem wartości. Skrupulatnie sprawdzają szczegóły w obawie o popełnienie najmniejszego choćby błędu. Szanują swój czas i tego samego wymagają od innych.

Podobnie w czasie wizyty w gabinecie medycyny estetycznej, pacjent o tym typie osobowości będzie dokładnie zbierać wywiad na temat naszego gabinetu. Są niezwykle wymagający wobec siebie i takiej samej perfekcji i zaangażowania oczekują ze strony profesjonalistów, w których ręce się oddali. W czasie pierwszej wizyty zainteresuje się naszymi kwalifikacjami, dokładnie przestudiuje dyplomy i certyfikaty. Może zapytać wprost, jakie jest nasze doświadczenie w zakresie wykonywanego zabiegu i czy posiadamy odpowiednie kwalifikacje, aby taki zabieg wykonać. Jeśli ustalimy już potrzeby pacjenta i umówimy się na konkretny zabieg, często może zdążyć się, że zamiast zaplanowanego zabiegu  kolejną godzinę poświęcimy na  rozmowę z pacjentem i odpowiadaniu na jego pytania. Ta grupa pacjentów oczekuje przedstawienia dokładnych badań dotyczących zabiegu, szczegółowo przeczyta zgodę na zabieg i często będzie zadawać wiele pytań, aby utwierdzić się, że wszystko dobrze zrozumieli. Będą również oczekiwać pełnej informacji dotyczącej działań niepożądanych i ewentualnych powikłań pozabiegowych. Jeśli zgłoszą się na kolejny zabieg, będzie to najlepsza recenzja naszego profesjonalizmu, ponieważ osoby o tym typie osobowości nie są skłonne do wylewnego okazywania zadowolenia, czy wzniosłych stanów emocjonalnych.

Skrajne nasilenie cech osobowości tego typu może prowadzić do wystąpienia Osobowości obsesyjno – kompulsyjnej.  Osoby te są niejako sparaliżowane przez własne normy i zasady. Sztywność myślenia uniemożliwia im podjęcie praktycznie jakiejkolwiek decyzji. Skupiają się na szczegółach, nie są w stanie ogarnąć całości, przez co ich zachowanie przybiera nieraz karykaturalne wręcz cechy.

Jeśli w gabinecie pojawi się pacjent prezentujący takie właśnie zaburzenia, istnieje niewielkie prawdopodobieństwo, iż kiedykolwiek wykona jakikolwiek zabieg. Jego wątpliwości wciąż będą narastać, a w jego głowie będą pojawiać się coraz bardziej szczegółowe pytania, które przysłonią w końcu zasadniczy powód wizyty u lekarza medycyny estetycznej. Mimo to pacjent będzie święcie przekonany o chęci wykonania zabiegu, od którego będzie dzielić go jedynie „kilka drobnych pytań”.

Typ osobowości wygodnej.

Osoby o tym typie osobowości przede wszystkim akcentują swoja niezależność, robią dokładnie tyle ile muszą, mają dystans do świata i ludzi, nie przywiązują wagi do szczegółów, nie mają autorytetów, wychodzą z założenia, że wszystko im się należy, nie lubią narażać swoich związków. Preferują wygodny i konsumpcyjny tryb życia.

Dla osób reprezentujących ten typ osobowości najważniejsze są sfery ja i związków.  Dobrze funkcjonują w uporządkowanych układach (rodzina, społeczność lokalna), ale ich wolny czas i przyjemności są dla nich na pierwszym planie. Nawet w związku funkcjonuje jako jednostka dominująca i samolubna, stara się zaspokajać własne potrzeby. Taka postawa może wywoływać wewnętrzne konflikty, ale potrzeba zaspokojenia własnych potrzeb jest silniejsza. W pracy nie przejawiają zbytniego zaangażowania, wykonują ją w celu zapewnienia sobie wygodnej i przyjemnej egzystencji. W sytuacjach stresowych raczej niechętnie wchodzą w otwarty konflikt, nie okazują też złości. Ich postawa w takich sytuacjach to bierna agresja.

W gabinecie medycyny estetycznej oczekuje zaopiekowania i zatroszczenia, cenią komfort i profesjonalną opiekę. Decyzję o zabiegu podejmują niespiesznie i bez większych emocji. Efekty wykonanych procedur zabiegowych łatwiej dostrzeże otoczenie niż sam pacjent. Pacjenci ci często nie przychodzą na umówioną wizytę i zapominają o tym poinformować, zdarza się również, że w czasie regulowania należności za zabieg zabraknie im pieniędzy. Oczywiście nie przysparza im to jakiegokolwiek stresu. Często też są niezadowoleni z efektów zabiegu okazując to w widoczny sposób. Nie mają autorytetów i jeśli sami uznają, że osiągnięte efekty nie są zgodne z ich oczekiwaniami żadne argumenty nie zmienią ich stanowiska.

Jeśli opisane powyżej cechy osobowości będą nasilone mogą wystąpić zaburzenia o typie Osobowości bierno – agresywnej. Pacjenci tacy maja ciągłe poczucie niezrozumienia, ciągłej kontroli i presji ze strony otoczenia. Powstałe frustracje wyrażają w sposób pośredni, bywają zawistni i cyniczne. Ich sposób postrzegania otoczenia ogranicza się do skrajności. Coś jest albo dobre, albo złe. Brak tu wszystkich odcieni życia, a dominują kolory czarny i biały. Ich myślenie przepuszczone jest przez pryzmat ich przekonań, a brak autorytetów powoduje usztywnienie takich postaw. Trudno jest nawiązać konstruktywny dialog, jeśli podawane w rozmowie argumenty nie są zgodne z ich przekonaniami. Można też spodziewać się po nich, że swoje niezadowolenie okażą nie wprost, choćby w pod postacią głoszenia niepochlebnych opinii lub plotek na temat lekarza.

Typ osobowości oddanej.

Według J. Oldhama i L. Morrisa osoby takie cechują się zaangażowaniem, towarzyskością, zamiłowaniem do pracy w zespole, pokorą, dążeniem do harmonii, spolegliwością i potrzebą przywiązania. Ich dominującą sferą jest sfera związków. Są to osoby poświęcające się dla innych, dbające, troskliwe, spełniające się w poświęcaniu się dla innych. Zazwyczaj starają się przejąć na siebie większość domowych czy zawodowych obowiązków, aby zaskarbić sobie życzliwość otoczenia. W związku wolą być pasywne i opiekuńcze, a ster pozostawiają w rękach dominującego partnera. Ich poczucie własnego ja jest bardzo osłabione. Partnera stawiają na piedestale, starają się też konsultować z nim wszystkie życiowe decyzje (począwszy od zakupów na śniadanie, skończywszy na wyborze pracy, czy kreacji). Taka postawa zwalnia ich z ryzyka podjęcia niewłaściwej decyzji i przenosi ją na partnera. W zachowaniu tych osób często pojawia się lęk związany z codzienną aktywnością i możliwością niespełnienia oczekiwań partnera. Za życiowe niepowodzenia obwiniają siebie. Mają też zachwiane poczucie bezpieczeństwa, a tworzone z ludźmi związki mają na celu poprawę tej sytuacji. W momencie, gdy w pobliżu nie ma nikogo bliskiego, a oni muszą podjąć jakąś ważną decyzję wpadają w panikę, lub wolą z czegoś zrezygnować, aby nie popełnić błędu.

Gdy trafią do gabinetu medycyny estetycznej najczęściej przyjdą razem z partnerem, który też najczęściej umówi ich na wizytę. W czasie rozmowy wstępnej więcej pytań będzie zadawał partner, który też podejmie ostateczną decyzję dotyczącą wykonania zabiegu. Głównym oczekiwaniem ze strony takiego pacjenta jest zapewnienie mu poczucia bezpieczeństwa, jeśli wykażemy odpowiedni poziom empatii i stworzymy sprzyjającą atmosferę będzie on usatysfakcjonowany ze wszystkich naszych zabiegów. Musi jednak mieć świadomość, że w każdej chwili, gdy tylko coś złego zacznie się dziać, może mieć z nami kontakt. W przypadku wystąpienia powikłań pierwszy odezwie się do nas partner pacjenta i to najczęściej on będzie dochodził od nas roszczeń.

Ten typ osobowości jest predysponowany do wystąpienia zaburzeń pod postacią Osobowości zależnej.  Są to osoby często bardzo uległe, oddane i usłużne, jednak pod ta maską kryje się najczęściej rozpaczliwe wołanie o akceptację i opiekę. Jej działania skoncentrowane są na zapewnieniu sobie opieki i pomocy ze strony otoczenia. Często prezentują postawę wyuczonej bezradności, dzięki której przerzucają odpowiedzialność za swoje życie na innych ludzi.

Typ osobowości poważnej.

Cechy charakterystyczne dla tego typu, to: powaga, poczucie odpowiedzialności, bezpretensjonalność, rozwaga, ostrożność, postrzeganie świata w czarnych barwach i postawa pesymisty. Dominujące sfery to sfera pracy i emocji.

Osoby prezentujące cechy osobowości poważnej biorą życie takie, jakie jest, nie są idealistami, starają się przygotować na najgorszą ewentualność i miło się rozczarować, że jest lepiej, niż przeoczyć jakikolwiek drobiazg i ponieść porażkę. Ich pesymistyczne nastawienie do świata w znacznym stopniu ogranicza ich radość życia i powoduje, że z czasem stają się sarkastyczni i zgorzkniali. W życiu stosują metodę dochodzenia do celu małymi kroczkami. Ich realizm i drobiazgowość są często męczące dla otoczenia. Prezentowane cechy predysponują ich do walki z przeciwnościami losu, najczęściej są solidni, lojalni i godni zaufania. Pomimo poważnego podejścia do powierzonych im spraw, wykazują się brakiem entuzjazmu i fantazji, przez co często postrzegani są przez otoczenie jako nudni i bez polotu. Są to typowi przedstawiciele nurtu oświecenia, dla których najważniejsze są szkiełko i oko, a emocje i przeczucia pochodzą z zupełnie innego wymiaru.

W gabinecie medycyny estetycznej pacjent taki pojawi się, gdy dokładnie przeanalizuje wszelkie aspekty wybranego przez siebie zabiegu. W rozmowie będzie się przede wszystkim interesował powikłaniami i działaniami niepożądanymi. Jeśli zaakceptuje ryzyko związane z zabiegiem – wykona go. Jeśli uzna, że jest ono zbyt duże, jakiekolwiek tłumaczenia i prezentacje spodziewanych efektów nie będą w stanie wpłynąć na zmianę jego decyzji. Nawet zadowolony z zabiegu będzie miał trudności z emocjonalnym okazaniem tego faktu, bardziej prawdopodobne będzie stwierdzenie, że „można by tu coś jeszcze dostrzyknąć, ale na razie z tym poczekamy”. Sumiennie będzie przestrzegał wszelkich zaleceń pozabiegowych, dokładnie zapozna się z formularzem zgody na zabieg oraz ze składem podawanego preparatu. Będzie też interesował się techniką przeprowadzenia zabiegu. Osoby prezentujące ten typ osobowości są punktualne, skrupulatne i sumienne. Zawsze więc przyjdą na umówioną wizytę o czasie, lub powiadomą nas z wystarczającym wyprzedzeniem o swojej nieobecności. Pacjent będzie traktował nas jak eksperta pracującego razem z nim w jednym zespole. Będzie z nami solidarnie dzielił wszelkie niepowodzenia i raczej będzie racjonalizował ich przyczyny, a nie obarczał nas winą za nie.

Jeśli opisane cechy nasilą się, wówczas u osoby o tym typie osobowości mogą pojawić się Depresyjne zaburzenia osobowości. Cechą dominującą takiej postawy jest smutek, poczucie beznadziejności, zaniżona samoocena, brak wiary we własne siły i możliwości, brak radości życia, pesymizm. Jeśli taki pacjent pojawi się w gabinecie, to niezależnie od tego jak wygląda i jaki zabieg wykonamy nigdy nie będziemy w stanie poprawić jego samooceny i samopoczucia. Dodatkowo istnieje ryzyko, że po wykonaniu zabiegu pacjent obarczy nas odpowiedzialnością za pogorszenie wyglądu i samopoczucia. Racjonalne argumenty, dokumentacja fotograficzna lub jakakolwiek forma perswazji nie przyniosą żadnych efektów, ponieważ będziemy jedynie obiektem, na który pacjent przeniesie prezentowane wcześniej objawy chorobowe. W przypadku tych właśnie pacjentów najwłaściwszą formą pomocy jest skierowanie ich do psychologa czy psychiatry w celu pracy nad własnym wizerunkiem.

Podsumowanie.

Każde z opisanych powyżej zaburzeń osobowości ma swoje odzwierciedlenie w stylu osobowości mieszczącym się w granicach szeroko pojętej normy, a osobowość każdego z nas składa się zazwyczaj z kilku powiązanych ze sobą typów. Najczęściej jeden z nich przybiera formę dominującą, a pozostałe stanowią komponenty uzupełniające.

Skrajne przerysowanie cech osobowości prowadzące do powstania zaburzeń jest każdorazowo poważnym przeciwwskazaniem do podejmowania zabiegów medycyny estetycznej. Wykonywanie zabiegów u osób z zaburzeniami osobowości najczęściej prowadzi do wystąpienia komplikacji związanych z zaburzonym obrazem sfery ja. Nawet, jeśli uda nam się uzyskać satysfakcję takiego pacjenta, to będzie to sytuacja krótkotrwała, która w konsekwencji doprowadzi do braku zadowolenia i przysporzy sporo problemów osobie wykonującej zabieg.

Aby potwierdzić przedstawioną powyżej tezę przytoczę tu kilka przypadków pacjentów, z którymi miałem kontakt w ramach prowadzonej praktyki.

Opis przypadków.

Pacjent S.N. mężczyzna lat 42.

Pacjent od wielu lat korzysta z zabiegów chirurgii plastycznej i medycyny estetycznej. W czasie swojej pracy w USA dwukrotnie poddawał się operacyjnej korekcie nosa, ponadto przeszedł zabieg stałego powiększenia ust przy pomocy implantów silikonowych. Chirurgicznie korygował nadmiar skóry w zakresie powiek górnych i dolnych.

W okresie ostatniego roku wykonał następujące zabiegi w zakresie medycyny estetycznej: niechirurgiczny lifting twarzy, wypełnienie bruzd nosowo – wargowych, kilkakrotna korekcja nosa przy pomocy kwasu hialuronowego, redukcja zmarszczek okolicy czoła z zastosowaniem toksyny botulinowej, redukcję miejscowych depozytów tkanki tłuszczowej w okolicy klatki piersiowej, brzucha, pleców i ramion.

Pomimo wielu wykonywanych zabiegów mających na celu poprawę wyglądy i zatrzymanie procesu starzenia pacjent nadal nie akceptuje swojego wizerunku. W dążeniu do stworzonego przez siebie ideału próbował nakłonić lekarza, aby upodobnić jego twarz do twarzy jednego ze znanych piłkarzy. W tym celu przyniósł na wizytę zdjęcie piłkarza i prosił o jak najwierniejsze odwzorowanie cech charakterystycznych jego twarzy.

U pacjenta stwierdzono konieczność pomocy psychologicznej w celu akceptacji własnej osoby i urealnienia własnego wizerunku. Podłożem takiej postawy pacjenta były depresyjne zaburzenia osobowości.

Pacjentka D.H. kobieta lat 49.

Pacjentka nawiązała kontakt telefoniczny  z „rozpaczliwą” prośba o pomoc. Dane gabinetu znalazła w Internecie i pomimo lokalizacji w innym kraju nalegała, aby umówić ją na wizytę. Dzięki uprzejmości zaprzyjaźnionego gabinetu znajdującego się w miejscu zamieszkania pacjentki ustalono termin wizyty w okresie trzech tygodni od pierwszego telefonu. W tym czasie przeprowadzono z pacjentką jeszcze kilka rozmów telefonicznych, w czasie których wymuszała wręcz, aby przyspieszyć termin wizyty.

W ciągu kilku miesięcy poprzedzających konsultację pacjentka wykonała zabieg niechirurgicznego liftingu twarzy kolejno w kilku warszawskich gabinetach. Efekt zabiegu był każdorazowo niezadowalający, a pacjentka w swoich poszukiwaniach trafiała do kolejnych gabinetów obwiniając i oskarżając kolejnych lekarzy o pogorszenie jej wyglądu.

Jak się okazało, po czasie, pacjentka ta działała według sprawdzonego przez siebie schematu. Najpierw przychodziła do lekarza, zgadzała się na wszystkie proponowane przez niego zabiegi i wykonywała je. Po 2 – 3 tygodniach od zabiegu ponownie zjawiała się w gabinecie, aby żądać zwrotu poniesionych kosztów w związku z brakiem widocznych efektów. Jakiekolwiek próby wyjaśnień czy też dokumentacja fotograficzna przed i po zabiegu nie były w stanie zmienić jej postawy. Jeśli lekarz okazywał się „oporny” i nie chciał zwrócić pieniędzy lub też proponował wykonanie innego zabiegu w celu zadośćuczynienia, pacjentka robiła mu awantury w obecności innych pacjentów lub też w gabinecie pojawiał się jej mąż, który w przeróżny sposób starał się zastraszyć lekarza, aby odzyskać pieniądze. Taką metodę zastosowała w przypadku kilku gabinetów medycyny estetycznej w Warszawie. Kilku lekarzy zwróciło jej pieniądze, natomiast kilku innych, którzy nie ulegli presji przez dłuższy czas było nękanych telefonami lub sms-ami o różnych porach dnia i nocy.

Z Pacjentką przeprowadzono rozmowę terapeutyczną,  pomimo silnej presji nie przeprowadzono żadnego zabiegu, uzasadniając swoją decyzje zbyt krótkim czasem, jaki minął od ostatnie zabiegu. Pacjentka wyszła bardzo rozczarowana,  ale taka postawa ze strony lekarza okazała się zbawienna w obliczu dalszych, łatwych do przewidzenia następstw pochopnie podjętej, pod wpływem presji ze strony pacjentki, decyzji o przeprowadzeniu zabiegu.

Opisany przypadek obrazuje zachowanie pacjenta z antyspołecznymi zaburzeniami osobowości z komponentą osobowości oddanej.

Bibliografia:

  1. Bilikiewicz A. Pużyński S. Rybakowski J. Wciórka J.; 2002 Psychiatria tom 1; wyd. 1, Elsevier Urban i Partner Wydawnictwo Medyczne, Wrocław.
  2. Bilikiewicz A. Pużyński S. Rybakowski J. Wciórka J.; 2002 Psychiatria tom 2; wyd. 1, Elsevier Urban i Partner Wydawnictwo Medyczne, Wrocław.
  3. Millon T., Davis R., 2005, Zaburzenia osobowości we współczesnym świecie, Instytut Psychologii Zdrowia, Polskie Towarzystwo Psychologiczne.
  4. Oldham J., Morris L., 1995, Twój psychologiczny autoportret. Dlaczego czujesz, kochasz, myślisz, działasz właśnie tak?, Jacek Santorski Co Wydawnictwo.
  5. Pużyński S., Wciórka J., 2000, Klasyfikacja zaburzeń psychicznych w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne, Vesalius, Kraków.
  6. Wciórka J., 2008, Kryteria diagnostyczne według DSM-IV-TR wydane przez American Psychiatric Association, wyd. 1,  Urban i Partner Wydawnictwo Medyczne, Wrocław.
  7. Rybakowski J., Pużyński S., Wciórka J., 2010, Psychiatria tom 1, wyd. 2, Urban i Partner Wydawnictwo Medyczne, Wrocław.
  8. Grzywa A., 2007, Oksfordzki podręcznik psychiatrii, wyd. 1, Wydawnictwo Czelej Sp. z O.O., Lublin.

Autor artykułu: lek. med. Andrzej Kępa


Zostaw odpowiedź

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *