WSTĘP
Zabiegi medycyny estetycznej zazwyczaj przebiegają zgodnie z oczekiwaniami pacjentów i bez dalszych komplikacji. Co jednak w przypadku, gdy zabieg nie poprawi urody, pogorszy wygląd bądź też wywoła niepożądaną reakcję organizmu? Pacjent ma do wyboru dochodzenie odszkodowania na podstawie reżimu odpowiedzialności cywilnej deliktowej lub kontraktowej. Odpowiedzialność deliktowa lekarza bądź kosmetyczki to odpowiedzialność za czyn niezgodny z prawem, w tym też niezgodny z zasadami wykonywania zawodu. W tym przypadku nie bada się, czy strony łączył stosunek prawny. Odpowiedzialność kontraktowa z kolei odnosi się do niewykonania lub nienależytego wykonania umowy łączącej lekarza bądź kosmetyczkę z pacjentem, a zatem jest ściśle powiązana z wiążącą strony umową. Klient salonu medycyny estetycznej, który chce dochodzić odszkodowania od lekarza bądź kosmetyczki może wybrać reżim, z którego będzie dochodził swojego roszczenia. Wybór ten determinuje sposób dochodzenia roszczenia i badania jego zasadności oraz sposób rekompensaty. Odpowiedzialność deliktowa jest ściśle określona prawem, natomiast odpowiedzialność kontraktową strony mogą znacznie modyfikować.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ DELIKTOWA
Kto wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia – to pryncypialna zasada odpowiedzialności deliktowej, sformułowana w art. 415 Kodeksu Cywilnego. Szkoda powstała w wyniku zabiegu może przybrać postać majątkową (uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia) lub też niemajątkową, w postaci cierpień fizycznych i psychicznych. Aby przypisać danej osobie odpowiedzialność za powstałą szkodę, należy wykazać bezprawność czynu oraz winę osoby wykonującej dany zabieg. Jeżeli elementy te nie zostaną wykazane, osoba wykonująca zabieg nie będzie odpowiadała za szkodę wywołaną deliktem. Lekarz medycyny estetycznej, aby wykonać zabieg zgodnie z prawem, powinien: wykonywać zabieg w celu poprawienia urody pacjenta, posiadać odpowiednie kwalifikacje, uzyskać zgodę na zabieg kosmetyczny, a także ma obowiązek wyjaśnić pacjentowi wszystkie możliwe skutki uboczne, nawet jeśli są one mało prawdopodobne. Tezę tę podkreślił Sąd Najwyższy, który w swym orzeczeniu stwierdził: Wymaganie zgody pacjenta na podjęcie zabiegu operacyjnego wyłącznie dla celów estetycznych (polepszenia wyglądu zewnętrznego) jest zachowane tylko wtedy, gdy zostanie on uprzednio dostatecznie poinformowany także o szczególnych – czyli wszelkich mniej lub bardziej możliwych do przewidzenia – skutkach interwencji, niestwarzających dla niego ryzyka wyższego od przeciętnego. Lekarz może ponieść odpowiedzialność nawet wtedy, gdy formalnie uzyskał zgodę zainteresowanego, ale ten nie został dostatecznie poinformowany o metodzie leczenia, ryzyku zabiegu i jego następstwach, nawet jeżeli ryzyko to stanowi ułamki promila.
Pacjent może dochodzić odszkodowania, jeśli odpowiedzialność zostanie przypisana osobie wykonującej zabieg. Naczelną zasadą jest to, że odszkodowanie nie może być wyższe od doznanej szkody. W przypadku szkody majątkowej może ono przybrać formę roszczenia o zwrot wydatków wynikłych z uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, to jest: koszty leczenia i pobytu w szpitalu, w tym specjalnego odżywiania, wydatki związane z odwiedzinami chorego w szpitalu przez osoby bliskie, koszty przygotowania do innego zawodu. Inną formą ubiegania się o odszkodowanie jest roszczenie o rentę oraz roszczenie o jednorazowe odszkodowanie. W przypadku szkody o charakterze niemajątkowym można dochodzić zadośćuczynienia pieniężnego, a także zasądzenia odpowiedniej kwoty pieniężnej na wskazany przez poszkodowanego cel społeczny.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ KONTRAKTOWA
Lekarz powinien dokonać zabiegu zgodnie z zasadami wykonywania zawodu oraz w sposób i w celu wskazanym w umowie z klientem. Odpowiedzialność, a co za tym idzie – odszkodowanie – może wystąpić, jeżeli lekarz wykona zabieg nienależycie. W medycynie estetycznej bardzo istotny jest efekt zabiegu. Przyjmuje się, że lekarz jest zobowiązany do rzetelnego działania, a nie do osiągnięcia danego rezultatu, czyli jego priorytetem jest zachowanie należytej staranności podczas zabiegu, a nie uzyskanie danego efektu. Jednakże, w odniesieniu do zabiegów medycyny estetycznej, dla oceny zachowania wymaganej staranności stosuje się zaostrzone kryteria. Uważa się, że lekarz zobowiązuje się do poprawy wyglądu, jeśli zatem nie nastąpiły pozytywne zmiany, to może on odpowiadać za nienależyte wykonanie zobowiązania. Co istot¬ne, uznanie winy lekarza może nastąpić także wtedy, gdy zabiegi były wykonywane z opóźnieniem czy w gorszych warunkach.
W odpowiedzialności kontraktowej również należy wykazać zaistnienie szkody po stronie pacjenta i związek tej szkody z działaniem osoby wykonującej zabieg. Krok ten może być pominięty jedynie w przypadku zastrzeżenia kary umownej – należy wtedy sprecyzować, za co ona przysługuje i w jakiej wysokości. Może to być szczególnie korzystne dla pacjenta, który jest niezadowolony z efektu zabiegu, ale nie potrafi wskazać materialnej szkody, którą poniósł. O ile były opisywane przypadki, w których wysokość szkody mogła być jasno wykazana, np. zakażenie, a w efekcie amputacja kończyny po zabiegu wyszczuplającym, to w przypadku nieudanego usunięcia owłosienia u osoby, dla której wygląd zewnętrzny nie ma wpływu na pracę zarobkową, jest to trudne.
Odszkodowanie w przypadku odpowiedzialności kontraktowej będzie obejmowało przede wszystkim świadczenie pieniężne – zwrot umówionego wynagrodzenia, wypłacenie kwoty potrzebnej na leczenie, a nawet powtórzenie zabiegu, o ile w danych okolicznościach jest to za¬sadne. Co istotne, strony mogą ustalić z góry jak będzie wyglądało takie odszkodowanie i za co dokładnie będzie przysługiwało. Dlatego warto jeszcze przed zabiegiem przemyśleć uregulowanie odpowiedzialności w sposób jasny.
LITERATURA
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). 2. wyr. SN z 5.9.1980 r., II CR 280/80, OSPiKA 1981.
Autor artykułu: Anna Nowak.